English

मालामा नउनिएका फूलहरू उन्दा



शिखा बुक्सले २०७८ सालमा डा. खगराज बरालको अनुभूति सङ्ग्रह ‘मालामा नउनिएका फूलहरू’ बजारमा ल्याएको थियो । यस कृतिमा लेखकका व्यक्तिगत अनुभव, भोगाइका सन्दर्भमा अटाएका विभिन्न विषयहरू बीसवटा शीर्षकमा सँगालिएका छन् ।

यसअघि पनि लेखकका शैक्षिक, साहित्यिक र यस्तै अनुभूति सङ्ग्रहहरु प्रकाशित भइसकेका छन् । कृतिमा दैनिक जीवनका सामान्य घटनादेखि गहनतम् विषयवस्तुहरू, वैदिक दर्शनदेखि विज्ञानका नयाँ आयामहरू, विभिन्न प्राणी जगत र प्रकृतिका कुराहरू समेटिएका छन् । पुस्तकभित्र अटाएका राजनीतिक, आर्थिक, सामाजिक, शैक्षिक गतिविधि, आध्यात्मिक चिन्तन, विज्ञानसम्मत प्रमाणित पुस्ट्याइँका कुराहरू, मानवीय भावना र प्रकृति प्रेमका कुराहरूले जो कोहीको मनलाई खिच्न सक्छ ।

पुस्तकभित्र रहेको पहिलो शीर्षक ‘आमाबाबुका कुरा’मा छोराछोरीले बा आमालाई पाल्ने कि बा आमासँग बस्ने भन्ने सन्दर्भ कोट्याएर अहिलेको नेपाली समाजमा हुर्कदै गएको पाल्ने भन्ने संस्कृतिप्रति असहमति जनाउँदै तर्क पेश गरिएको छ । ‘हिजो र भोलि’ मा समय परिवर्तनसँगै मानिसको जिउने क्रममा आएको फरकपनले अहिलेका बालबालिकामा हिजोका पुस्ताको मर्यादा, इतिहासको गर्वका कुरा, माटोको माया, स्वाबलम्बीपन , जिज्ञासुपन जस्ता समस्यालाई उपयुक्त किसिमले समाधान गर्ने कलाको विकास गराउनुपर्ने सन्देश दिइएको छ ।

यसका साथै दुःख, दर्द र अभावमा पनि समायोजन हुन सिक्दै संघर्षको बाटोमा हिड्न सकून् भन्ने कामना साथ निजात्मक अनुभूतिहरू बाँड्ने प्रयास गरिएको छ । ‘बिहेका कुरा’ मा बिहे भन्ने कुरा जैविक आवश्यकता मात्र नभई पारिवारिक, सामाजिक आवश्यकता पनि भएको, विवाहका संस्कार र परम्परा विज्ञानसम्मत भएको चर्चा गर्दै हर्मोनल प्रेमको सम्वन्धका बारेमा समेत उठान गरिएको छ ।


‘खाना सबैका लागि’ मा बाल्यकालीन क्षणमा आमासँग भोक लाग्यो भनेर गनगन गर्दा आमाले सोधेको कहाँ लाग्यो भोक ? भन्ने प्रश्नको उत्तर अहिलेसम्म दिन नसकेको प्रसङ्ग जोड्दै विद्यालयमा प्रयोग गरिएको दिवा खाजा कार्यक्रमको उदाहरण प्रस्तुत गरिएको छ ।

एकादशीकोे चर्चाका सन्दर्भमा आफ्नो मनमा गढेको छाप कोट्याउँदै धर्मशास्त्र अनुसार पनि सबै भन्दा उत्तम दान अन्नलाई मानिएको उल्लेख गरिएको छ । विश्व जगत कोरोना भाइरसको आक्रमणमा परेका बखत त झन् भोजन दान र बाँडीचुडी खानुको महत्व धेरै रहेको कुरा उल्लेख गरिएको छ ।

‘बर, पिपल, समी र सुगा’ शीर्षकमा प्राविधिक शिक्षामा उल्लेख्य मिहिनेत र प्रगति गरिरहेको सुर्खेतको जनज्योति माध्यमिक विद्यालय बड्डीचौरको कार्यकुशलताको प्रसंशा गर्दै त्यस विद्यालयमा बर, पिपल र समी जस्ता झ्याम्मिने र हरियाली रहने बिरुवाको नर्सरी नै बनाएर गरिएको योगदानको चर्चा गरिएको छ ।

सुगाजस्ता चराचुरुङ्गीले बर, पिपल, समीका फल खाएर गरेको बिस्टा हुने बिउबाट बिरुवा उम्रने कुरा उनका लागि नयाँ ज्ञान प्राप्ति भएको उल्लेख गरिएको छ । ‘कृष्णसारका कष्ट’ शीर्षकमा सोझो प्रकृतिको मानिससँग नजिक हुन मन पराउने कृष्णसारको भूमिकालाई केलाउँदै उसको बाँच्न पाउँने अधिकारका बारेमा उल्लेख गरिएको छ ।

मानिससँग नजिक हुँदा होस् या जंगलमा रहदा होस् सधैँ खतरा नै खतरा मोलेर बाँच्न सिक्नुपर्ने कृष्णसारको बाध्यतालाई मार्मिक किसिमले मनछुने गरी प्रस्तुत गरिएको छ । ‘कुकुरका कुरा’ मा आफूलाई सभ्य र आधुनिक बन्न रुचाउने इच्छाले कुकुर पाल्ने, कुकुर डुलाउने तर उसको दिसा, पिसाब व्यवस्थापन गर्न नसक्ने व्यक्तिप्रति व्यङ्ग्य प्रहार गर्दै आफू र आफ्नो घर परिवारमा मात्र हैन सामाजिक वातावरण नै सफा राख्न प्रयत्नशील हुनुपर्छ भन्ने सन्देश दिइएको छ ।

‘मृगसँग बातचित’ मा केन्याको राजधानी नौरोबी भ्रमणमा रहँदा त्यहाँको नेसनल पार्कमा घुम्दा स्वैरकाल्पनिक हिसाबले मृगसँग कुरा गर्दा मृगले मान्छेका बारेमा बनाएको धारणा, बलवान् र शक्तिशाली सिंहजस्तो प्राणीलाई राजा बनाएको प्रसङ्ग, मृगले बाँच्नको लागि गरेको सङ्घर्ष, शिशु तथा बाल मृत्युदर, गर्भपतनका सन्दर्भमा गरिएका कुराहरूको बयानले पाठकहरूलाई प्रभावकारी ढङ्गले झक्झकाउन सक्छ ।

anup1
यो पनि…
आमा

‘अतिथि आसनमा अलमल’ शीर्षकमा कुनै, कुनै कार्यक्रममा आतिथि कसलाई र कसरी बनाउने, उनीहरूको मर्यादाक्रम छुट्याएर कसरी सम्बोधन गर्ने भन्ने कुराको अलमललाई उदाहरण सहित उल्लेख गरिएको छ ।

‘विद्वान् र बुद्धिजीवी’ मा ज्ञान भन्दा अनुभव ठुलो, बुद्धिजीवीले विवेकको प्रयोग गरेर र विद्वान्ले ज्ञानको प्रयोग गरेर समस्या समाधान गर्न सक्नुपर्छ भन्नेकुराको उदाहरण प्रस्तुत गरिएको छ ।

‘के राम्रो के नराम्रो’ मा आफ्नो परिवेशअनुसार समाजमा विविध धर्म संस्कारको अभ्यास रहेको हुन्छ र के राम्रो के नराम्रो भन्ने कुरा ठाउँ र परिस्थितिअनुसार फरक पर्न सक्छ भन्दै सविस्तार पेश गरिएको छ । कतिपय संवेदनशील संस्कारलाई भने मानिसले हलुका रुपमा लिँदै आफ्नो स्वार्थपूर्तिका लागि सहमत जनाउने गलत प्रसङ्गलाई समेत सूक्ष्म तरिकाले टिप्पणी गरिएको छ ।

‘अपरिचित परिचित भएपछि’ मा कहिल्यै नथाक्ने र नहार्ने दृष्टिविहिन शिक्षक एवं गायक डिबी सरको सङ्घर्षको उत्प्रेरक कथासँगै मिर्गौला रोगसँग हारेको क्षणले भने पाठकलाई अत्यन्त संवदनशील बनाउँछ ।

यसैगरी ‘तीनओटा पोर्टको रहर’ मा कर्मचारी तन्त्रभित्र वहानाबाजी र बेथितिको माखेसाङ्लोले कसरी राज गरेको छ भन्ने कुरा जल्दोबल्दो समस्याका रूपमा व्यक्त गरिएको छ । ‘अमेरिकी प्रोफेसरको सरल मन्तव्य’ मा प्रो. जोन डेभिड स्निडरले शैक्षिक सुधारका लागि प्रस्तुत गरेका सरल र सुबोध्य उदाहरणहरूबाट सहीरूपमा लक्ष्य प्राप्त गर्न सकिने सन्दर्भलाई सूक्ष्मरूपमा उतारिएको पाइन्छ ।

यसरी शिक्षणका सन्दर्भमा राम्रा अभ्यासलाई प्रयोग गर्ने विभिन्न शिक्षालयहरूका प्रयोगात्मक प्रसङ्गहरूलाई उदाहरणका रूपमा सम्झिने प्रयास गरिएको छ ।

‘बालीको बास’ शीर्षकमा झन्डै नेपालजस्तै वर्ण व्यवस्था रहेको, हिन्दु धर्मका गणेश, विष्णु जस्ता भगवानका मूर्तिहरू घरअगाडि राखिएको, करिब नब्बे प्रतिशत हिन्दुहरू रहेको बालीमा धार्मिक सहिष्णुता भएको चर्चा गरिएको छ । वन बिरालोलाई कफिकादाना खुवाउने र उसको दिसाबाट आएको दानालाई प्रसोधन गरी बुमबुम कफि बनाइएको प्रसङ्ग पनि बाली भ्रमण नगर्नेहरूका लागि रोचक लाग्न सक्छ ।

‘फिलिपिन्सको सङ्घीयता’ मा सोह्रौँ शताब्दीमा स्पेनको उपनिवेश रहेको र बिसौं शताब्दीको शुरूमा अमेरिकी उपनिवेश भएको फिलिपिन्सको पूर्ण स्वतन्त्रता प्राप्तिका रोचक घटनासँगै संङ्घीयता लागू भएपश्चात् गरिएका विभिन्न अभ्यासहरूलाई सिलसिलेवार रूपमा प्रस्तुत गरिएको छ ।

‘संसद विघटनदेखि संसद विघटनसम्म’ मा २०५१ साल असार २६ गतेदेखि २०७८ सालसम्म संसद विघटन भएको प्रसङ्गसँगै देशमा पटक–पटक राजनीतिक अन्यौलता र अस्थिरताको माहौलले निम्त्याएको दुःखद् घटनाको स्मरण गरिएको देखिन्छ । यसका साथै आफ्नो २६ वर्षको जागिरे जीवनमा २६ पटक नै प्रधानमन्त्री फेरिएको रमाइलो प्रसङ्गसँगै राजनीतिक अस्थिरतामा देश जकडिएकोमा दुःख व्यक्त गरिएको छ ।

‘नेपालको शिक्षामा मेकालेको मनोमानी’ शीर्षकमा दक्षिण एसियाको शिक्षा पद्दतिमा पलाएको उपनिवेशवाद, अर्काको भरमा मात्र बाँच्ने प्रवृत्ति, सिपमूलक र गरिखाने शिक्षामा आएको ह्रास र परनिर्भरता बढ्दै गएकोमा चिन्ता व्यक्त गरिएको छ ।

साथै, मेकालेको शिक्षाबाट राष्ट्रमा कसरी प्रभाव परेको छ भन्ने उदाहरणसमेत व्यक्त गरिएको छ । यसक्रममा परम्परागत रुपमा प्राचीन गुरूकुल शिक्षा पद्दतिको पनि चर्चा गरिएको छ । ‘वैदिक दर्शनः गुरुकुलीय शिक्षाको आधार’ मा वैदिक कालबाट सुरू भएको विकास क्रमको जानकारी दिंदै सिकाइ कसरी प्राप्त हुन्छ, ध्यान योग, स्वचिन्तनबाट कसरी ज्ञान, सिप र दृष्टिकोणको विकास हुन्छ भन्ने कुराहरूका बारेमा सूक्ष्म चर्चा गरिएको छ ।

अन्तिम शीर्षक ‘अदावी’ मा वैदिक कालमा चर्चा गरिएका अदावीका उदाहरणसहित हालका केही महान् व्यक्तिहरूका प्रसङ्गहरू जोड्र्दैै महान्, त्यागी र दानी पात्रहरूले अनावश्यक कुराहरूमा दावी नगर्ने हुँदा नै खुशी र सुखी भएको भाव व्यक्त गरिएको छ । कुनै पनि काममा थौरै योगदान गर्दा धेरै दावी गर्ने, योगदान नै नपु¥याएका ठाउँमा पनि पूर्ण योगदान छ भनी मोलमोलाइजा गर्ने स्वार्थी प्रवृत्तिप्रति दुःख व्यक्त गर्दै लेखकले समाजको सिर्जना गलत किसिमले हुन खोजेकोमा चिन्ता व्यक्त गरेका छन् ।

लेखकले जीवन भोग्ने क्रममा बाल्यकालिन उतारचढावको सम्झनासगै शैक्षिक, प्रशासनिक क्षेत्रमा बिताएका क्षणहरूलाई अनुभवजन्य प्रभावकारी किसिमले फराकिलो दृष्टिकोण राखेर यस कृर्तिमा समेटेका छन् । साथै समाजमा हालसम्म नउनिएका किसिम–किसिमका फूलहरूलाई मालामा उन्ने प्रयास गरेका छन् ।

उनी यस कृतिमा जनजीवनका सामान्य भोगाइदेखि गहनतम् अनुभवहरूलाई सरल र सुबोध्य किसिमले पाठकसामु पस्किन सफल भएका छन् । कृति अध्ययन गर्दै जाँदा कौतहलता जाग्नु र नयाँ अनुभव हासिल गर्न पढिरहन मन लाग्नु यस पुस्तकको विशेष विशेषता रहेको छ । पुस्तकमा उल्लेख भएका घटना, परिघटनाहरू अध्ययन गर्दा कुनै विषयवस्तुको बढाइचढाइ नगरी , कुनै व्यक्ति र संस्थालाई नफुक्र्याइ वास्तविकतामा आधारित विचारहरू प्रस्फुटन भएको पाउन सकिन्छ । प्रत्येक शीर्षकहरू अध्ययन गर्दा बनावटका हिसाबले केही शीर्षक लामा र केही छोटा देखिन्छन् ।

Rupak Adhakari
यो पनि…
अन्तिम भेट

कुनै शीर्षकमा कथाजन्य किसिमले, कतै यात्रा संस्मरण जन्य किसिमले त कतै आत्मापरक निवन्ध जस्तो गरी अनुभूतिहरूलाई पस्किएको देखिन्छ । पढ्दै जाँदा पाठक कुन विधामा प्रवेश गरिरहेको छ भनेर झुक्किन पनि सक्छ । यसरी लेखकले विधागत समिश्रण गरी नयाँ शैलीको प्रयोग गरेर गैर आख्यान मूलक अनुभूति प्रकाशित गराएका छन् ।

जे होस् लेखकले यथार्थपरक भोगाइको जानकारी दिने घटनाहरू प्रस्तुत गर्दै समाज परिवर्तनका लागि कृतिलाई पठनीय बनाउने प्रयास गरेका छन् । अन्य यस्तै खाले सकारात्मक चिन्तन र सकारात्मक परिवर्तनका लागि बस्र्यौनि नयाँ कृतिहरू आइरहून् भन्ने शुभकामना व्यक्त गर्दछु ।

यो पनि…
समाज र शिक्षामा लगाव

प्रेरक अनि उत्प्रेरक



...
индивидуальный пошив

I was pretty pleased to find this web site. I want to to thank you for your time for this wonderful read!! I definitely loved every little bit of it and I have you book marked to check out new things on your web site. пошив

...
пошив

If you wish for to get a great deal from this post then you have to apply such strategies to your won weblog. пошив

...
пошив

Have you ever thought about creating an e-book or guest authoring on other websites? I have a blog centered on the same subjects you discuss and would really like to have you share some stories/information. I know my audience would enjoy your work. If you are even remotely interested, feel free to send me an e mail. пошив

...
Косая бейка кожзам купить

When someone writes an article he/she maintains the plan of a user in his/her mind that how a user can understand it. So that's why this article is amazing. Thanks! Косая бейка кожзам купить

...
гостиничные чеки мск

Thank you, I have recently been searching for information approximately this topic for ages and yours is the best I have came upon so far. However, what about the conclusion? Are you positive about the source? гостиничные чеки мск

...
моя дача 17 соток

It is appropriate time to make a few plans for the future and it is time to be happy. I have read this submit and if I may I wish to recommend you few fascinating things or advice. Perhaps you could write next articles referring to this article. I want to read more things approximately it! моя дача 17 соток

...
x96nx67dn

viagra canadian pharmacy Canadian Pharmacy cialis from canada pharmacy [url=http://canadianphrmacy23.com/]walmart pharmacy prices[/url]

...
uyw0krfrx

rite aid pharmacies canadian pharmacies online viagra canada online pharmacy [url=http://canadianphrmacy23.com/]pharma from canada[/url]

...
guziki

Quality articles is the main to be a focus for the users to pay a visit the site, that's what this website is providing. guziki

...
mirsadovnikov.ru

This is the right web site for anybody who wishes to find out about this topic. You understand so much its almost hard to argue with you (not that I actually would want toHaHa). You definitely put a new spin on a topic that's been written about for many years. Great stuff, just excellent! mirsadovnikov.ru

...
guziki

Inspiring quest there. What occurred after? Thanks! guziki

...
mirsadovnikov.ru

It's actually very difficult in this full of activity life to listen news on TV, thus I simply use internet for that purpose, and take the newest news. mirsadovnikov.ru

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

सम्बन्धित खबरहरु

मान्छेका विभिन्न रुचि हुन्छन्, त्यसमध्ये पुराना नोट, सिक्काको संकलन पनि एक हो । कतिपयले त यसैलाई आफ्नो पेशा नै बनाएका

शनिवारको दिन बाहिर कतै गएर मूड फ्रेस गर्ने मन कसलाई पो हुँदैन र ? तर घुम्न कता जाने भन्ने समस्या

अहिले होली पर्वलाई भाङ खाने, मदिरापान गर्ने, होहल्ला गर्ने गरेर मनाउन थालिएको छ । यसले यो पर्वको महत्वलाई भुलाउदै नराम्रो