अचम्मको पत्थर, यस्तो छ रहस्य

राजस्थान विश्वभर पर्यटनका लागि परिचित छ, त्यसैले भारतमा आउने प्रत्येक तीन पर्यटकमध्ये दुई जना निश्चित रूपमा राजस्थान भ्रमण गर्छन्। जैसलमेर पनि राजस्थानको एउटा यस्तो पर्यटकीय गन्तव्य हो जसलाई स्वर्ण नगरी पनि भनिन्छ। यहाँको पहेँलो ढुङ्गाले देश विदेशमा आफ्नो पहिचान बनाएको छ ।

यस्तो ढुङ्गा जैसलमेरबाट ५० किलोमिटर टाढा रहेको हबुरगाउँमा पाइन्छ। जुन धेरै अनौठो छ। यो ढुङ्गाको बारेमा थाहा पाएर तपाईं छक्क पर्नुहुनेछ । यो ढुङ्गाले दूध जमाएर दहीमा परिणत गर्छ। सामान्यतया हामी दूधबाट दही बनाउनको लागि दही प्रयोग गर्छौँ। तर राजस्थानको यो गाउँको कथा अलि फरक छ । यहाँका मानिसहरूले सयौँ वर्षदेखि यो चमत्कारी ढुङ्गालाई दूधबाट दही बनाउन प्रयोग गर्दै आएका छन् ।

यस गाउँको नाम हबुर भए पनि हाल यसलाई पुनमनगर भनेर चिनिन्छ। यस गाउँको ढुङ्गा भित्र धेरै गुणहरू छन्। यो ढुङ्गालाई स्थानीय भाषामा ‘हबुरिया भाटा’ पनि भनिन्छ । यो त्यही चमत्कारी ढुङ्गा हो जसबाट यस गाउँका मानिसहरूले दही सङ्कलन गर्छन्। यो ढुङ्गाको सम्पर्कमा आउने बित्तिकै दूध जम्छ । विशेष गुणका कारण यो ढुङ्गा स्वदेश तथा विदेशमा निकै लोकप्रिय छ । यहाँ आउने पर्यटकले हबुर ढुङ्गाबाट बनेका भाँडाकुँडा पनि साथमा लैजान्छन् । यहाँ यो ढुङ्गाबाट बनेका भाँडाकुँडाको माग सधैँ रहन्छ ।

केही अनुसन्धानमा यो पत्ता लागेको थियो कि दही सेट गर्नका लागि ती सबै केमिकलहरू यस ढुङ्गामा पाइन्छ। जसले दूधलाई दहीमा परिणत गर्छ । यस ढुङ्गामा एमिनो एसिड, फेनिलालानिन, रिफाफेन टाइरोसिन पाइन्छ। यति मात्र होइन, यो ढुङ्गाबाट निस्कने दही मीठो र सुगन्धित हुन्छ ।

ढुङ्गाबाट बनाइएका भाँडाकुँडामा राखिएको दही र त्यसबाट बन्ने लस्सीका लागि स्वदेश तथा विदेशका पर्यटकको घुइँचो लागेको छ । हबुर गाउँको जमिनमुनिबाट निस्किएको यो ढुङ्गा धेरै खनिज र अन्य जीवाश्महरूले भरिएको छ जसले यसलाई चमत्कारी बनाउँछ। भनिन्छ कि राजस्थानको यो मरुभूमि जिल्ला, जैसलमेर पहिले अथाह समुद्र थियो र यो सुकेपछि धेरै समुद्री जीवहरू यहाँ जीवाश्म बने।

त्यसपछि तिनीहरू पहाडमा परिणत भए। यस गाउँमा पाइने ढुङ्गाबाट भाँडाकुँडा, मूर्ति र खेलौना बनाइन्छ। यो हल्का सुनौलो र चम्किलो छ। यसबाट बनेका मूर्तिहरूले धेरै मानिसहरूलाई आकर्षित गर्छन्। गाउँलेहरूका अनुसार यो ढुङ्गा ताज महललगायत धेरै ठाउँमा राखिएको छ।

यो पनि…
मानिसको जस्तै ओठ भएको एलियन जीव
सबैभन्दा पुरानो यो जीवबारे वैज्ञानिक नै छक्क
सन्तानका लागि विचित्र परम्परा