केपि पाठक ।

नेपाली चलचित्रसँग सम्बन्धित अवार्ड र अवार्ड कार्यक्रमहरू हेरेपछि यसको चार्म बाँकी नरहेको निष्कर्षमा म पुगेको छु । अर्थात् नेपालमा पुरस्कारहरूको ‘क्रेज’ छैन भन्ने लाग्न थालेको छ, जो दुःखद पक्ष हो ।

पुरस्कारले सम्बन्धित विधाको मापन गर्छ, सम्मान दिन्छ, हौसला थप्छ । तर, किन हाम्रा पुरस्कारहरूले सम्मान दिँदैनन् ? किन हौसला थप्दैनन् ? यसबारे अवार्ड आयोजकहरूले छलफल, विश्लेषण र अनुसन्धान गर्न जरुरी छ । मलाई लाग्छ, उहाँहरूले यो गम्भिर विषयलाई ‘एजेन्डा’ नै बनाउनु भएको छैन ।

संख्या नै बढी
अर्थशास्त्रको सिद्धान्तअनुसार माग बढी भएको बस्तुको मूल्य कम हुन्छ । यस हिसावले हेर्दा नेपालमा एक दर्जनभन्दा बढी अवार्ड कार्यक्रम हुन्छन् । अर्थात् धेरै अवार्ड कार्यक्रम भएकाले कुनैको पनि महत्व नभएको हो कि !

खै पारदर्शिता ?
धेरैजसो अवार्डबारे पारदर्शिताको सवालमा प्रश्न उठाइन्छ । सायद यो अहिलेको समस्या होइन । अवार्डको सुरुवात कालदेखि नै यस्तो प्रश्न छ । धेरै पहिला ‘मोसन पिक्चर्स अवार्ड’ कार्यक्रम हुन्थ्यो । पाँच–छ पटक पछि त्यो अवार्ड पनि विवादकै कारण बन्द भयो । मूल कुरा जुरी टीम र जुरीले तयार गर्ने मापदण्ड हो ।

अवार्ड कार्यक्रम महंगो
अवार्ड भन्ने वित्तिकै पाँचतारेमा गर्नैपर्ने । तडकभडक मिसाउनै पर्ने । भरमार खर्च भएको देखाउनु पर्ने लगायत भ्रम छन् आयोजकसँग । यही कारणले अवार्ड आयोजना महंगो हुन्छ । महंगो भएपछि उठाउनु प¥यो, पुग्ने जति । अनि ‘नोमिनिज’सँग सहयोग लिए भन्ने बात लाग्छ । अवार्ड पाउनेहरूले ‘डोनेसन’ गरेर लिए भन्ने हल्ला आउँछ । यसले गर्दा अवार्डप्रति प्रश्न उठ्नु अस्वाभाविक पनि लाग्दैन ।

निकटवर्तीलाई दिने चलन
जुरी वा आयोजकहरूको अर्को कमजोरी भनेको निकटका ब्यक्तिलाई अवार्ड दिएर आनन्द मान्ने । पहिला एकजना नाम चलेको अवार्ड जुरी प्रमुखले आफ्नै छोरालाई दिए । छोरालाई उत्कृष्ट निर्देशकका साथै धेरैजसो मूख्य अवार्ड छोराले निर्देशन गरेको फिल्मलाई दिए ।

अरु त के कुरा गर्नु, राष्ट्रिय अवार्डमा समेत दवाव परेको महसुस हुन्छ । पाउनेले भन्दा धाउनेले पाएको भन्ने आरोप लाग्छ ।

संसार नै विवादमा
त्यसो त फिल्म अवार्डको प्रसंगमा संसार चिहाउँदा ओस्कार पनि विवादमुक्त छैन । जसले हान्यो त्यसले जान्यो भनेजस्तो छ । बलिउडले धेरै अघिदेखि सुरु गरेको आइफा वा फिल्मफेयर दुवै विवादित छन् । तर पनि ती अवार्डप्रति हाम्रो हिसावमा ‘क्रेज’ घटेको छैन ।

तर, अन्य अवार्ड कार्यक्रमको तुलनामा फेष्टिभलहरूको वारेमा विवाद कम भएको देखिन्छ । कान्स, भेनिस, टोरन्टो फिल्म फेष्टिभललाई लिएर ओस्कारको जस्तो विवाद आउँदैन । नेपालमा पनि विभिन्न अवार्डको जस्तो किम्फ वा निफको विवाद छैन र आउँदैन ।

कसरी उठाउने ‘क्रेज’ ?
१. सल्लाह गरेरै अवार्डहरूको संख्या घटाउने, ‘मर्ज’ गर्ने ।
२. अवार्ड कार्यक्रम कम खर्चमा गर्ने कोशिस गर्ने ।
३. मापदण्ड तयार गर्ने र कडाइकासाथ लागु गर्ने ।
४. जुरी सदस्यहरूलाई सम्पूर्ण रुपमा विश्वास गर्ने र अधिकार सम्पन्न बनाउने । उनीहरूले गल्ती गरे, तत्काल कारवाही पनि गर्ने ।
५. ‘अवार्डेड’हरूका लागि एक बर्षसम्म विभिन्न किसिमका सेवा सुविधाहरूको ब्यवस्था हुनुपर्ने ।

जुरीले निष्पक्ष भएर तयार गरेका मापदण्डअनुसार चल्ने र नपाउने वित्तिकै कलाकर्मीले विवाद गर्ने मानसिकता त्याग्ने हो भने अवार्डले ‘चार्म’ प्राप्त गर्न सक्छ ।

(निर्माता तथा निर्देशक पाठक नेपाल इन्टरनेशनल फिल्म फेष्टिभल (निफ) का प्रमुख समेत हुन् ।)