उहिले र अहिलेको दर
भाद्र शुक्ल तृतीयाका दिनमा मनाइने हरितालिका तीज हिन्दू धर्मावलम्बी महिलाले धुमधाम मनाउँछन् । तीजको अवसरमा महादेवको मन्दिरमा पूजा आराधना गरी नाचगान गर्ने गर्छन् । उपवास बस्ने महिलाहरु तीजको अगाडिको दिन शुद्ध शाकाहारी खानाको दर खाने प्रचलन रहेको वेद विद्याश्रम गौशालाका प्राचार्य विष्णु प्रसाद पोखरेल बताउँछन् ।
‘तीजको व्रत बस्दा दर खानका लागि शुद्ध शाकाहारी खाना बनाउन महिलालाई दाजुभाइले सहयोग गर्ने परम्परा छ,’ पोखरेलले भने, ‘दूधबाट बनेका परिकार खीर, ढकनी जस्ता खानेकुरा खाने चलन छ ।’
यद्यपि, पछिल्लो समय दरको परिभाषा नै बदलिएको छ । पहिला एउटा घरको भान्सामा सिमित दर अहिले तारे होटल र पार्टी प्यालेससम्म पुगेको छ । यही दरको विषयमा केन्द्रीत रहेर नेपाली चलचित्र क्षेत्रका अभिनेत्रीको अनुभव यस्तो छ :
दरको मौलिकता हराउँदै गयो –भुवन चन्द
पहिला तीजको अघिल्लो दिन घरमै दर कार्यक्रम हुन्थ्यो । तर, हिजोआज दर कार्यक्रम तीज आउनुभन्दा महिना दिन अघिबाटै सुरु हुन्छ । आधुनिकतासँगै समाजमा परिवर्तन आउनु राम्रो हो तर, यसले मौलिकता हराउँदै गएको छ ।
घरमा नै सेलरोटी, विभिन्न परिकारका मिठाई, खीर, पुरी, अचार, मासु लगायतका दरको खाना खाइन्थ्यो । अहिले घरको परिकार भन्दा बढी मःम, मिठाई, ड्रिंक्स जस्ता बाहिरी खानाको बाहुल्यता बढेको छ ।
दरका लागि खाना पकाउने समय हुन्थ्यो । मध्यरातसम्म आमाले दर पकाउनुहुन्थ्यो दिदीबहिनीहरु नाचगान गरेर बसिन्थ्यो । अनि १२ बजेअघि दर खाएर फेरि रमाइलो गरेर सुतिन्थ्यो । त्यसले एकखालको आत्मियता, सौहार्दता कायम गरेको थियो । तर, अहिले त्यस्तो छैन ।
समाजमा परिवर्तन आउनु राम्रो हो तर पैसा खर्च गरेर दरको नाममा पार्टी आयोजना र देखावटी गर्नाले समाजमा विकृति फैलिँदो छ । यस्ता कार्यक्रममा मलाई पनि निम्तो आउँछ, सम्मान पनि गर्नुहुन्छ । तर, मलाई मौलिक तरिकाले पर्व मनाउन नै मनपर्छ ।
तीजमा रमाइलो गर्नुपर्छ भन्दैमा तीजको अस्तित्व हराउने गरी महिना दिनदेखि दरका नाममा समय र पैसा खर्च गर्नु राम्रो होइन । त्यो भन्दा घरमा नै एक–दुई दिन आफन्तसँग रमाइलो गर्नु उचित हुन्छ ।
आफ्नै खेतबारीमा उत्पादन भएको खानेकुराको दर खाइन्थ्यो–मिथिला शर्मा
पहिला र अहिलेको दरमा आकाश–जमिनको फरक छ । पहिला आफ्नै खेतबारीमा उत्पादन भएको खानेकुरा दरका रुपमा खाइन्थ्यो । तर, अहिले होटेल, रेष्टुरेन्टबाट किनेर ल्याइन्छ । त्यसैले त्यो बेलाको तीजलाई अहिले दाँज्दा मौलिकपन हराउँदै गएको देख्छु ।
तीजको महत्वलाई असर गर्ने गतिविधि हामीले गर्नु हुँदैन र अरुलाई पनि गर्न दिनुहुँदैन मेरो मत हो । पहिला साधारण तरिकाले आफ्ना दिदी बहिनी, चेलीबेटीलाई बोलाइन्थ्यो । घरमा मिठो मसिनो बनाएर खाने चलन थियो । आउन नसक्नेहरुका लागि दर उनीहरुकै घरमा पठाइन्थ्यो ।
महिलाको लागि तीज एकदमै महत्वपूर्ण थियो । महिनौंसम्म माइती तीजलाई पर्खिन्थ्यो तर, हालको समयमा त्यो छैन । दुई–तीन महिना अगावै दर खाने, नाचगान गरेर मनाउन थालिएको छ । त्यसैले यो राम्रो होइन ।
यो पनि पढ्नुहोस्
तीजको दरमा के खाने के नखाने ?
सिन्धुबासीका साथमा कलाकारः पहिलो दिनै उठ्यो ३२ लाख, कसले कति गरे ? (भिडियोसहित)
यी ८ नायिका जसको करिअर सञ्चार क्षेत्रबाट सुरु भयो
कलाकारबाट निर्माता बनेका बलिउड सेलिब्रेट
छाउन थाले तीजका भाका– कतै ताली कतै गाली
दरका विशेष परिकार
