English

‘संक्रमणलाई नियन्त्रणमा लिन स्वास्थ्य संकटकालको विकल्प छैन’



डा. सन्तोष दुलाल, अनुसन्धान वैज्ञानिक तथा जिवाणू विज्ञ

अहिले नेपालमा कोरोना संक्रमित र मृतकको संख्याले दिन दिनै नयाँ रकेर्ड बनाइरहेको छ । निषेधाज्ञा जारी गर्दा पनि संक्रमितको संख्यामा कमी आउन सकेको छैन । झनै कोरोनाबाट मृत्यु हुनेको दर दिनुहुँ बढीरहेको सरकारी तथ्यांकले देखाउँछ ।

कोरोनाको नयाँ भेरियन्ट तीव्र गतिले बढ्नुमा सरकार र आमनागरिकले बेवास्ता गर्नु पहिलो कारण हो । नयाँ भेरियन्ट घातक छ भन्दाभन्दै त्यसलाई वेवास्ता गर्दै सभा सम्मेलन, जुलुस र यात्रा निकालियो । यो त्यसैको नतिजा हो । अझै दुई हप्ता कोरोना संक्रमणको रफ्तार बढ्छ ।

निषेधाज्ञामा यसकारण बढ्यो कोरोना

सरकारले वैशाख १६ गतेदेखि देशका विभिन्न स्थानमा निषेधाज्ञा जारी गरेको थियो । तर, निषेधाज्ञा सडकमा मात्रै सिमित भयो । भित्री गल्लीहरुमा मानिसहरुको भीड त्यत्तिकै देख्न सकिन्छ ।

संक्रमणको ट्रान्समिसन (प्रसारण चक्र) परिवर्तन भइरहेको छ । यो क्रम अझै दुई हप्ता चरमोत्कर्षमा पुग्ने देखिन्छ । यतिबेलासम्म धेरैको ज्यान जान सक्छ ।

पसलहरु बिहान मात्रै खोल्ने भनिए पनि होटल व्यवसायीले दिउँसै ग्राहक छिराउने गरेको दृश्यबाट हामी परिचित छौँ । अर्थात् अहिले पनि पूर्ण रुपमा सरकारको निर्णय पालना भएको छैन । जसकारण कोरोना संक्रमण व्याप्त रुपमा फैलिरहेको छ ।

संक्रमणको ट्रान्समिसन (प्रसारण चक्र) परिवर्तन भइरहेको छ । यो क्रम अझै दुई हप्ता चरमोत्कर्षमा पुग्ने देखिन्छ । यतिबेलासम्म धेरैको ज्यान जान सक्छ । अहिले संक्रमण पीक आवरमा छ । तीन हप्तापछि केही कम हुन थाल्छ । कुनै पनि महामारीलाई पूर्वानुमान गर्न त सकिँदैन, तर भारतको अहिलेको अवस्थालाई मध्यनजर गर्दा स्थिर भइरहेको देख्न सकिन्छ, नेपालमा पनि अबको दुई हप्तापछि स्थिर हुनसक्ने अनुमान गर्नसकिन्छ । अहिले काठमाडौं उपत्यकाका साथै गाउँ–गाउँमा पनि संक्रमण फैलिरहेको छ ।

यही अवधिमा आन्दोलन, जात्राहरु भए तर सरकार अम्बाको पात र बेसार पानी खाए ठिक हुन्छ भनेर बस्यो त्यसको नतिजा अहिले प्रष्टसँग देखिएको छ ।

सरकारले वैशाख १६ गतेदेखि काठमाडौं उपत्यकामा निषेधाज्ञा गर्ने निर्णय गरेको थियो । जसको जानकारी १३ गते नै दिइयो । तीन दिनको अवधिमा मानिसहरुलाई काठमाडौं छोड्न र भित्रिनका लािग छुट्याइयो । यो अवधिमा करिव डेढ लाख बढी मानिसले काठमाडौं छोडे । तीन दिनको अवधिमा धेरै कोरोना संक्रमित गाउँ पसे । त्यसको परिणाम अहिले देखिँदै छ ।

अर्को कुरा निषेधाज्ञाको पूर्ण पालना हुन सकेको देखिँदैन । विभिन्न बहानामा मानिसहरु घर बाहिर निस्किरहेका छन् । यसैगरी, सुरुमा विद्यालय बन्द गर्न ढिलाई गरियो । त्यसैले विद्यार्थीबाट संक्रमण घरसम्म पुग्यो । विवाहवारी धेरै भयो अझै पनि भइरहेको छ यसले पनि कोरोना फैलाउन निकै मद्धत गर्यो ।

यही अवधिमा आन्दोलन, जात्राहरु भए तर सरकार अम्बाको पात र बेसार पानी खाए ठिक हुन्छ भनेर बस्यो त्यसको नतिजा अहिले प्रष्टसँग देखिएको छ ।

कोरोना भाइरसले यहाँसम्म हामीलाई प्रहार गरिसक्दा समेत भारतका नाकाबाट लुकीछिपी नेपाल भित्रिनेहरुको संख्यामा कमी आएको छैन । हरेक दिन चार, पाँचहजार मानिसहरु नेपाल भित्रिरहेका छन् ।

काठमाडौं उपत्यकासहित देशैभरका अस्पतालमा संक्रमित भरिभराउ छन् । अक्सिजन, भेन्टिलेटर पर्याप्त नभएका कारण कतिपय अस्पतालहरुले संक्रमितलाई भर्ना नलिने भनिसके । घरमा अक्सिजन राख्न नपाइने र अस्पतालमा बेड नहुँदा कतिपय संक्रमितको अस्पताल खोज्दाखोज्दै ज्यान गइरहेकोछ । कतिपय अस्पतालले त परीक्षण पनि गर्न छोडेका छन् ।

स्वास्थ्य संकटकाल नै अहिलेको विकल्प

त्यसैले यस्तो बेला सबै मिलेर स्वास्थ्य संकट काल घोषणा गर्नुपर्ने हो तर, देशमा कुर्सी र राजनीतिको खेल चलिरहेको छ । अहिलेको अवस्थामा स्वास्थ्य संकटकाल लगाउनु नै एकमात्र विकल्प हो । कोरोना संक्रमितलाई भर्ना नलिने भनेर धेरै अस्पतालले हात उठाइसकेका छन् ।

बिरामीको उपचारको गन्तव्य कहाँ हो भन्नेमा अन्योलता छाएको छ । कोरोना भाइरसले यहाँसम्म हामीलाई प्रहार गरिसक्दा समेत भारतका नाकाबाट लुकीछिपी नेपाल भित्रिनेहरुको संख्यामा कमी आएको छैन । हरेक दिन चार, पाँचहजार मानिसहरु नेपाल भित्रिरहेका छन् ।

कोरोनाको खोप दुई प्रतिशतलाई पनि लगाउन सकिएको छैन । विज्ञानका अनुसार खोप लगाएका मानिसहरु गम्भीर, लक्षणहरु लिएर अस्पतालसम्म पुग्ने र उनीहरुको मृत्यु हुने सम्भावना कम हुन्छ ।

अहिले स्वास्थ्य क्षेत्रका फ्रन्टलाइनमा काम गर्नेहरु नै कोरोना संक्रमित भएका छन् । जसका कारण बिरामीको उपचार गर्न समस्या भइरहेको छ । यस्तो अवस्थामा कस्तो कुटनीति, रणनीति बनाउनुपर्छ त्यो भिजन नै सरकारसँग छैन मानिसहरु सडकमै अस्पताल खोज्दा खोज्दै मरिरहेका छन् ।

नेपालमा कोरोनाको खोप दुई प्रतिशतलाई पनि लगाउन सकिएको छैन । विज्ञानका अनुसार खोप लगाएका मानिसहरु गम्भीर, लक्षणहरु लिएर अस्पतालसम्म पुग्ने र उनीहरुको मृत्यु हुने सम्भावना कम हुन्छ । तर, नेपालको बिडम्बना कमिसन नमिलेका कारण खोप रोकिरहेको छ । खोप नलगाउन्जेलसम्म संक्रमण नरोकिनेमा वैज्ञानिकहरु समेत सहमत भइसकेका छन् ।

१४ दिन क्वारेन्टाइनमा बसेपछि परीक्षण गर्नुपर्दैन ?

अहिले १४ दिन क्वारेन्टाइनमा बसेपछि परीक्षण नै गर्नु नपर्ने हल्लाहरु फिँजिरहेका छन् । तर, यो कुरा सरासर गलत हो । सबै मानिसको प्रतिरोधात्मक क्षमता एकै किसिमको हुँदैन ।

त्यसैले १४ दिन क्वारेन्टाइनमा बसेपछि परीक्षण नै गर्नुनपर्ने भनाइ गलत हो । कोही मानिस पूर्ण रुपमा निको हुन एक महिना पनि लाग्न सक्छ भने कोही १० दिनमै निको हुन सक्छ ।

लक्षण भएकाहरुलाई अस्पतालमा राखेर हेरचाह गर्ने ठाउँ छैन । अस्पतालमा गम्भीर बिरामीमात्र छन् । जसलाई बचाउनै गाह्रो छ ।

तर, १० दिनमै निको भएकाले कोरोना नै सार्दैन र परीक्षण नै गर्नुपर्दैन भन्ने कुरा अफवाह मात्र हुन् । अहिले खोप लगाएका र पहिला संक्रमित भैसकेकाहरु पनि संक्रमित भैरहेका छन् । त्यसैले भ्रामक कुराहरुले कुराहरुले संक्रमण दर बढाइरहेका छन् ।

९ दिनमै कोरोना संक्रमण ठीक हुन्छ भन्ने सन्देश दिएको पाइन्छ । कोरोना भाइरसको अध्ययन अनुसन्धान बिना निचोड निकाल्नु त्यति सान्दर्भिक हुँदैन ।
कतिपय संक्रमित व्यक्तिको १० दिनपछिको नमूनामा पनि भाइरस सक्रिय भएको भाइरस कल्चरबाट देखिएको छ । त्यसैले थप व्यवस्थित अध्ययन अनुसन्धान गर्नुपर्ने हुन्छ । अन्यथा, १० दिनपछिका संक्रमितहरुले जनस्वास्थ्यका मापदण्ड पालना नगर्दा आफ्नो परिवार वा छिमेकीलाई संक्रमण सार्न सक्ने सम्भावना हुन्छ ।

यस कारण बढ्यो मृत्युदर

नयाँ भेरियन्ट धेरै आक्रामक हुँदा मृत्युदर बढीरहेको छ । नयाँ भेरियन्टले धेरै व्यक्तिमा लक्षण देखापरेको छ । मानिसहरु पहिले केही भएन भन्ने सोचेर जथाभावि हिँडे तर, यसपटकको भेरियन्ट धेरै आक्रामक छ ।

लक्षण भएकाहरुलाई अस्पतालमा राखेर हेरचाह गर्ने ठाउँ छैन । अस्पतालमा गम्भीर बिरामीमात्र छन् । जसलाई बचाउनै गाह्रो छ । त्यसो त वैज्ञानिकले यूके भेरियन्ट, भारतको डबल म्यूटेन भेरियन्ट, साउथ अफ्रीकाको सी वान भेरियन्ट एकदमै आक्रामक रहेको भन्दै यसबाट बच्न चेतावनी दिइसकेका थिए ।

यो छिटो प्रसारण हुने, लक्षणहरु देखाउने, गम्भीर अवस्थामा पुर्याउने किसिमको छ । यसले दीर्घरोगी र वृद्धवृद्धालाई धेरै असर पुर्याउँछ । किनभने उनीहरुमा प्रतिरोधात्मक क्षमता कमजोर हुन्छ । जसकारण मृत्युको मुखमा पुर्याउँछ । बढ्दो मृत्युदरको अर्को कारण भनेको पर्याप्त अक्सिजन, बेड, भेन्टिलेटर र आइसीयूको अभाव हुनु पनि हो ।

संक्रमण घटाउन के गर्ने ?

– लकडाउनमा घरमै बस्ने र लक्षण देखिए परीक्षण गराउने ।

– यदि संक्रमण पुष्टि भए पनि १४ दिनसम्म छुट्टै कोठामा बस्ने ।

– संक्रमण मुक्त भए पनि जनस्वास्थ्यका मापदण्ड पालना गर्ने ।

– अत्यावश्यकका काम बाहेक घर बाहिर ननिस्किने ।

– सरकारले पनि रणनीतिक कदम चाल्ने ।

– स्वास्थ्य संकटकाल घोषणा गर्ने र कोरोना नियन्त्रणको खाका तयार पार्ने । जस्तै, अस्पताललाई के चाहिन्छ,
प्रयोगशालालाई के चाहिन्छ, अस्पतालका कर्मचारी संक्रमित भए तिनीहरुलाई कसरी रिप्लेस गर्ने त्यो बारेमा सोच्ने ।

– आइसोलेसन, भेन्टिलेटर र अक्सिजनको व्यवस्था गर्नेबारे सोच्ने ।

– बेराजगार भएकाहरुलाई कसरी बचाउने भन्ने बारेमा ध्यान दिने ।

– कोरोना खोप कसरी धेरै ल्याएर चाँडो लगाउन सकिन्छ त्यो बारेमा विज्ञसँग छलफल गर्ने ।

–आम मानिसलाई जनस्वास्थ्यका मापदण्ड र निषेधाज्ञा पूर्ण पालना गर्न लगाउने ।

(डा. दुलालसँग कुराकानीमा आधारित)



सम्बन्धित खबरहरु

नेपालको लोकप्रिय ब्रान्ड टुपीएम स्न्याक्स् एण्ड नुडल्स् ब्राण्डले भारतको मुम्बईमा आयोजित समारोहमा रिलायन्स रिटेलद्वारा प्रतिष्ठित “फ्युचर फर्वार्ड स्टार ब्रान्ड” पुरस्कार

१३९ औं हङकङ साहित्यिक साझा श्रृखला अन्तर्गत आइतबार वरिष्ठ साहित्यकार कवि सुमल कुमार गुरुङको एकल कविता वाचन आयोजना गरिएको छ

तमु ट्हो ह्युल हङकङले विविध सांस्कृतिक कार्यक्रमहरुका साथ महान चाँड ल्होछार मनाउने भएको छ । नयाँ वर्षको पहिलो दिन जनवरी

सन् १९८६ देखि अन्तर्राष्ट्रिय प्रकृति संरक्षण संघ IUCN को रेड लिस्टमा लोपोन्मुखको प्रजातिमा सूचीबद्ध हिस्पिड हेयर नामक खरायो हालै चितवन