कोलोनोस्कोपी किन र कसलाई ?

‘दशैँ-तिहार रमाइलो पछिको समय थियो । ओपीडीमा सदाझैँ बिरामी हेर्दै थिएँ । एक ४३ वर्षको पुरुष आउनुभयो । उहाँको गुनासो थियो, ‘विगत सात दिनदेखि दिसामा रगत मिसिएर आइरहेको, दिसा पनि खुलेर नआउने । बाथरुमबाट बाहिर निस्केपछि पनि फेरि जान मन लाग्ने ।

उहाँलाई सोध्दै जाँदा विगत १६ महिनादेखि कहिलेकाहीँ दिसामा रगत देखिँदो रहेछ उहाँलाई । नजिकैको औषधि पसल चलाउने साथी हुनुहुँदो रहेछ । पायल्स हो भन्दै त्यसको उपचार गर्दै बस्नु भएको रहेछ ।

कहिलेकाहीँ कब्जियत हुने, रक्सी चुरोट नि मज्जैले सेवन गर्ने । सेकुवा खानाको रुचि, मोटो मान्छे, वजन घटेको अनुभव त थिएन तर लुगा खुकुलो हुँदै गएको । सबै जाँच गरेपछि कोलोनोस्कोपी गर्नुपर्छ भनेँ हुन्छ भन्नुभयो ।

कोलोनोस्कोपीमा उहाँको तल्लो ठूलो आन्द्रामा १२ सेमीलामो मासु पलाएको रहेछ जुन सिटी स्क्यानगर्दा कलेजो र छातीमा फैलिसकेको रहेछ । बायोप्सीमा ठूलो आन्द्राको क्यान्सर आयो । उहाँलाई पेटको सर्जन र क्यान्सरको डाक्टरको रिफर गरिदिएँ ।
के-हो कोलोनोस्कोपी ?

कोलोनोस्कोपी एउटा यस्तो परीक्षण प्रक्रिया हो जसको मद्दतले ठूलो आन्द्राको सम्पूर्ण भाग र सानो आन्द्राको अन्तिम भाग जाँच हुने गर्दछ । एउटा लामो पातलो ट्युब जसमा क्यामरा राखिएको हुन्छ र भित्र राम्रो सङ हेर्न नियालेर हेर्न सकिन्छ ।

सामान्यतया, आन्द्राको समस्या विभिन्न कारणले हुन सक्छ । त्यसको ठोस कारण के हो भनेर सीधै हेर्न मिल्ने एक मात्र उपायहो कोलोनोस्कोपी । यसले आन्द्रामा घाउ छ, बाटो साँघुरो छ, मासु पलाएको छ, कतैबाट रगत बगेको छ, सबै स्पष्टरूपमा देखाउँछ ।

किन गरिन्छको कोलोनोस्कोपी ?

ठूलो आन्द्राको र पाचन प्रणालीका विभिन्न समयलाई आफ्नै आँखाले हेरी त्यसका कारण पत्ता लगाउन सबैभन्दा राम्रो उपकरण हो इन्डोस्कोपी । यसको प्रयोग विशेष गरी तल उल्लेख गरिएका समस्यामा गरिन्छ ।
कुनै पनि कारणले दिसाबाट रगत गएमा त्यसको ठोस कारण पत्ता लगाउने एक मात्र उपकरणहो कोलोनोस्चोपी ।

कतिपय मानिस एक दुई चोटि दिसाबाट रगत जाँदा सामान्य रूपमा लिन्छन् । कतिले पायल्स मात्र होला भनेर छोड्ने गर्दछन् । तर ठूलो आन्द्राको क्यान्सर पनिहुन सक्छ भन्ने कुरालाई बेवास्ता गर्दछन् । त्यस्तै पोलिप (सानो मासु पलाएको), या आन्द्रा सुनिएको पनिहुन सक्छ जुन पछि गएर क्यान्सर हुन सक्छ । यदि, समयमा पहिचान भएमा क्यान्सर बाटबच्न सकिन्छ । जुन कोलोनोस्कोपीबाट सम्भव छ ।

–दिसाबाट रगत गएमा
–निरन्तर कब्जियत भएमा
– लामो समयसम्म पखाला लागेमा
– लगातार कालो दिसा गएमा
– दिसामा धेरै चिप्लोपना (म्युकस) वाफिँज निरन्तर आएमा
– तौल घट्दै गएमा
– निरन्तर तल्लो पेटदुखेमा
– ट्युमर वाठुलो आन्द्राको क्यान्सर शङ्का लागेमा

माथिल्लो पेटमा कुनै कारण नभई लामो समयसम्म रगतको कमी र कालो दिसा जाँदा ठुलो आन्द्राको समस्याहुन सक्छ । यसैगरी प्राय:जसो तौल घट्दै गएमा पेट वा ठूलो आन्द्राको क्यान्सर शङ्का गरिन्छ ।

आजकाल ५० वर्ष नाघे पछि १० वर्ष मा १ चोटि कोलोनोस्कोपी गर्नु भन्ने विदेशतिर गाइडलाइन बनेको छ । यसको फाइदा भनेको क्यान्सर हुन सक्ने कारणहरू पत्ता लगाई समयमै क्यान्सर हुन नदिने वा क्यान्सर भइहाले शुरुवातकै स्टेजमा पत्ता लगाई समय मै उपचार गर्नलाई हो । योनियम नेपालमा लागू हुन मलाइ लाग्छ कुनै ठूलै बडामान्छेलाई ठूलो आन्द्राको क्यान्सर भए सम्भव होला ।

कोलोनोस्कोपीबाट पत्ता लाग्ने रोग

पायल्स : पायल्स हुँदा ठूलो आन्द्राको मलद्वार नेर रगतको नशा फुलेको देखिन्छ । कत्रो र कुन स्टेजको छ भनेर पनि थाहा हुन्छ ।
आल्सरेटिभकोलाइटिस : यो ठूलो आन्द्रा सुनिएर पाचन प्रणाली सुनिन गई दिसाबाट रगत बग्ने रोग हो । यसको निश्चित अवस्था कस्तो छ, कहाँसम्म फैलिएको छ भनेर पत्ता लगाउन सकिने एक मात्र विधि हो कोलोनोस्कोपी ।
क्यान्सर : ठूलो आन्द्राको क्यान्सर देखिने मात्र होइन त्यसको पहिचान गर्नलाई चाहिने बायोप्सी कोलोनोस्कोपीबाट मात्रै सम्भव छ । कति लम्बाइमा फैलिएको छ भनेर पनि थाहा पाइन्छ ।
पोलिप : ठूलो आन्द्रामा मासु पलाएको अवस्था, पछि गएर क्यान्सर हुन सक्छ । यो पत्तालाग्ने मात्र होइन यसलाई बिनाठूलो चिरफार पूरै निकाल्न कोलोनोस्कोपीबाट सम्भव छ ।
पेटको टिभी : ठूलो आन्द्राको कुनै पनि ठोस अवस्था, डाइभर्टीकुलाइटिस या घाउको कुनै अवस्था देखिन्छ ।

कोलोनोस्कोपी गर्नुका फाइदा

– रोगको ठोस पहिचान र निकास
– रगत आएको रोक्न मिल्ने, ठूलो अपरेसन गर्न नपर्ने
– आफ्नै आँखाले रोगको अवस्था देख्न सकिने

यो पनि…
हिँडाइ उत्कृष्ट व्यायाम
उल्टो हिँड्दा हुने फाइदा