विश्वमा कहाँ–कहाँ छन् चर्चित शिव मन्दिर ?

विश्वका चर्चित १३ शिव मन्दिर

भगवान शिवलाई देवताहरूको पनि देवता अर्थात महादेव भनेर चिनिन्छ । महादेवको महिमा अपरम्पार छ । शिवजी उत्पत्ति हुनुभएको रातका नामबाट नामकरण भएको ‘शिवरात्री पर्व’लाई शिवरात्रीको दिन भव्यताका साथ मनाइने गरिन्छ । नेपालमा मात्र नभई अन्य विभिन्न देशहरूमा पनि यस दिनको महत्व उत्तिकै छ ।

शिवरात्री पर्व भव्यताका साथ मनाइने भगवान् शिवका विश्वभर रहेका खास १३ मन्दिरहरू यस्ता छन्ः

पशुपतिनाथ मन्दिर, नेपाल
नेपालको काठमाडौंमा अवस्थित पशुपतिनाथ मन्दिर विश्वका २ सय ७५ शिवका पवित्र स्थलमध्येको प्रमुख धार्मिक स्थलको रूपमा मानिन्छ । यहाँ भगवान् शिवका चारवटा मूर्तिहरू अवस्थित छन् । सन् १९७९ मा युनेस्कोको विश्व सम्पदा सूचीमा पर्न सफल पशुपतिनाथ मन्दिर २ हजार वर्ष पुरानो भएको जनविश्वास छ । यस मन्दिरको क्षेत्रफल २ सय ४० हेक्टर जग्गामा फैलिएको छ । यो मन्दिर ११ औँ शताब्दीमा निर्माण र १७ औँ शताब्दीमा पुनर्निर्माण गरिएको बताइन्छ ।

केदारनाथ, भारत
केदारनाथ मन्दिर हिन्दूहरूको एउटा पवित्र तीर्थस्थल हो । यो भारतको उत्तराखण्डको केदारनाथमा अवस्थित छ । केदारनाथ समुन्द्री सतहदेखि करीब ३ हजार ५ सय ८३ मिटर माथि रहेको छ । केदारनाथ त्यो स्थान हो, जहाँ भगवान् शिवले आफ्नो जटाबाट गंगाको पवित्र पानी अर्थात गंगा बगाएका थिए, जसको परिणामस्वरूप गंगा नदीको निर्माण भएको थियो ।

वृहदेश्वरा मन्दिर, ताञ्जवूर– भारत
ताञ्जवूरमा अवस्थित यस ‘वृहदेश्वरा मन्दिर’ भगवान् शिवप्रति समर्पित एक महत्वपूर्ण हिन्दू मन्दिर हो । यस मन्दिरलाई भारतको ‘चोला शैली’कै सबैभन्दा ठूलो उपलब्धि मानिन्छ । दक्षिणमेरु शिलालेखमा उल्लेख गरिएअनुसार, यो मन्दिरको निर्माण चोला राजा ‘राजरजल’ले निर्माण गरेका हुन् । यूनेस्कोले यस मन्दिरलाई पनि ‘जीवित चोला मन्दिर’अन्तर्गत ‘विश्व सम्पदा सूची’मा सूचीकृत गरेको छ ।

विरुपाक्ष मन्दिर, हाम्पी– भारत
भारतको विरुपाक्ष मन्दिरमा भगवान् शिवलाई विरुपाक्षको रूपमा पूजा गरिन्छ । सातौँ शताब्दीमा शुुरुवात भएदेखि नै कुनै बाधा अड्चन बिना चलिरहेको मानिएको यस ‘विरुपाक्ष मन्दिर’ भारतको हाम्पी क्षेत्रको सबैभन्दा मूख्य र पुरानो मन्दिर हो । यस मन्दिरमा प्रयोग भएका उत्कृष्ट कलाकृति र संरचनाशैलीको कारणले यूनेस्को विश्व सम्पदा सूचीमा सूचीकृत छ । यस मन्दिरका तल्लाहरूमा हस्तकला र अनेकौँ हिन्दूु देवताहरूको मूर्ति रहेको छ ।

श्री शिव–विष्णु मन्दिर, अष्ट्रेलिया
मेलबर्न, अष्ट्रेलियामा अवस्थित यो शिव र विष्णुको मन्दिर हो । भगवान् शिव र विष्णुको सुन्दर मूर्ति रहेको यो मन्दिर लगभग १९८७ को आसपासमा निर्माण भएको बताइन्छ । मन्दिरको उद्घाटनमा श्रीलंकाका दशजना पुजारीहरूबाट पूजा गरिएको बताइन्छ । यो मन्दिरको वास्तुकला हिन्दूु र अष्ट्रेलियाली परम्पराको संयुक्त कलाको मिश्रण हो । यस मन्दिरमा भगवान् शिव र विष्णुका साथसाथै अन्य हिन्दू देवताहरूको पनि पूजा गरिन्छ ।

शिव–विष्णु मन्दिर, क्यालीफोर्निया
लिभरमोर, क्यालिफोर्नियामा अवस्थित शिव–विष्णु मन्दिरमा उत्तर भारत र दक्षिण भारतको सुन्दर वास्तुकला मिश्रण गरिएको छ । भगवान् शिवबाहेक, गणेश, देवी दुर्गा, भगवान अयप्पा, देवी लक्ष्मी, आदिको पनि यहाँ पूजा गरिन्छ । यस मन्दिरमा रहेका मूर्तिहरू तमिलनाडु सरकारले दिएको बताइन्छ ।

शिव मन्दिर, आंकल्यान्ड, न्यूजिल्याण्ड
न्यूजिल्याण्डमा निर्माण भएको यो मन्दिरको मुख्य स्थापनको कारण हिन्दू धर्मप्रति विश्वास जगाउनु रहेको बताइन्छ । यो मन्दिरको निर्माण २००४ सालको आसपासमा भएको थियो । यो मन्दिरको आचार्य महामण्डलेश्वर स्वामी शिवंदेव महाराजले दिएको मार्गदर्शनअनुसार निर्माण भएको बताइन्छ । यस मन्दिरमा भगवान् नर्वदेश्वरको शिवलिंग रहेको छ ।

शिव हिन्दू मन्दिर, जुईदोस्त, एमस्टर्डम
यो मन्दिर लगभग ४ हजार किलोमिटरमा फैलिएको छ । यस मन्दिरको ढोका भक्तहरूले सन् २०११ मा खोलेका थिए । यस मन्दिरमा भगवान् शिवका साथै भगवान् गणेश, देवी दुर्गा, भगवान् हनुमानको समेत पूजा हुने गरेको बताइन्छ । यो मन्दिरमा भगवान शिव पञ्चमुखी शिवलिंगको रूपमा रहेका छन् ।

प्रम्वनान, इण्डोनेशिया
‘प्रम्वनान मन्दिर’ इण्डोनेशियाकै सबैभन्दा ठूलो हिन्दू मन्दिर हो । र, यो एशियाकै सबैभन्दा ठूलो हिन्दू मन्दिर पनि हो । यहाँको अग्लो र चुच्चोयुक्त कलाकृतिले हिन्दू मन्दिरकै कलाशैलीलाई झल्काउँदछ । नवौँ शताब्दीमा निर्माण गरिएको यस मन्दिर परिसरमा लगभग २ सय भन्दा बढी स–साना मन्दिरहरू रहेका छन् । ती सबै मन्दिरले बीचको मूख्य तीन अग्ला मन्दिरलाई घेरेको छ । ती तीन अग्ला मन्दिर हिन्दू धर्मका त्रिमूर्तिदेव ‘ब्रह्मा– विष्णु– महेश्वर’ प्रति समर्पण गरेर बनाइएको हो ।

कटस राज मन्दिर, पाकिस्तान
कटसराज मन्दिर पाकिस्तानमा अवस्थित भगवान शिवको मन्दिर हो । यो मन्दिर पाकिस्तानको चकवाल गाउँबाट लगभग ४० किमीको दूरी पार गरेपछि एउटा पहाडमा पुगेपछि भेटिन्छ । यो मन्दिर महाभारत कालको त्रेता युगमा स्थापना भएको विश्वास गरिन्छ । यस मन्दिरसँग पाण्डवहरूको कथा पनि जोडिएर आएको छ । यस मन्दिर अगाडि एउटा कुण्ड पनि रहेको छ, जुन जलकुण्ड भगवान शिवको आँसुले बनेको किम्वदन्ती रहेको छ । कथाअनुसार जब सतिदेवीको मृत्यु भयो, त्यसपछि भगवान शिवले दुःख पर्दा बगाएको आँसुले यो कुण्ड निर्माण भएको हो ।

अरुलमिहु शिवन मन्दिर, स्विट्जरल्याण्ड
यो मन्दिर स्विट्जरल्याण्डको ज्यूरिखमा अवस्थित छ । यो एक सुन्दर शिव मन्दिर हो । यस मन्दिरको बिच भागमा शिवलिंग अवस्थित छ, जसको पछाडि शिवको नटराजको रूपमा र देवी पार्वतीको शक्तिको रूपमा रहेका मूर्तिहरू छन् । शिवसँग सम्बन्धित सबै उत्सवहरू यस मन्दिरमा मनाइन्छन् ।

मुन्नेश्वर, श्रीलङ्का
श्रीलङ्कामा अवस्थित मुन्नेश्वर मन्दिर एक महत्वपूर्ण हिन्दू मन्दिर मानिन्छ । यस मन्दिरको इतिहास रामायणसँग जोडिएको विश्वास गरिन्छ । रामायणमा उल्लेख भएअनुसार भगवान् रामले रावणलाई वध गर्नुअघि यसै मन्दिरमा गएर शिवको आराधना गरेका थिए । यो मन्दिर वरिपरि पाँच मन्दिर रहेका छन् । ती हन् शिव, गणेश, ऐयानयाके, काली र बुद्धका मन्दिर । यीमध्ये सबैभन्दा सुन्दर मन्दिर शिवको रहेको छ ।

अरुलमिगु श्री राजाकलिअम्मान, मलेसिया
अरुलमिगु श्री राजकालिम्मन मन्दिर जोहोर बहरु, जोहोर, मलेसियामा अवस्थित एक हिन्दू मन्दिर हो । यस मन्दिरमा १० वटा सुनको मूर्तिहरू छन् । यी मूर्तिकलाहरूले जन्म, युवावस्था, वयस्कदेखि वृद्धावस्था र मृत्युसम्मको जीवन चक्र चित्रण गर्दछन् । यो मन्दिरको सबैभन्दा तलको भवनलाई ३ लाख मोतीका दानाले सजाइएको छ । यो मन्दिरलाई मलेसियाकै भव्य मन्दिर मानिन्छ ।

प्रस्तुतिः कृष्णप्रसाद वाग्ले