जसले गायो त्यहि भाइरल !

वैशाखको दोस्रो साता भएको योङ्ग माइन्डस् इन्टरटेनमेन्ट अवार्डमा महेश आचार्यले उत्कृष्ट गीतकारको उपाधि हात पारे । चैतको अन्तिम साता सम्पन्न निम अवार्ड (राष्ट्रिय समावेशी म्युजिक अवार्ड) मा आचार्यले आधुनिक गीत लेखनतर्फ २०७६ को सर्वोत्कृष्ट गीतकार (जुरी) को उपाधि हात पारेका थिए ।

अञ्जु पन्तको स्वर रहेको ‘थाहा छैन जिन्दगीमा’ बोलको गीत ‘वर्ष गीत पुरस्कार २०७६’ मा सर्वोत्कृष्ट ठहरियो । धेरैले यसलाई ‘अञ्जु पन्तको गीत’ भनेर गुनगुनाउँछन्, तर यसका गीतकार आचार्यलाई सम्झिने कमै छन् ।

शिव परियारले गाएको ‘मलाई म जस्तै बन्न देऊ’ बोलको गीतको रचनाकार पनि आचार्य नै हुन् । गीतकारहरू एकान्तमा सिर्जना गर्छन्, जब पूर्ण गीत बनेर सार्वजनिक हुन्छ, तब उनीहरूको परिचय दर्शक–श्रोताले आफैं खोजी गर्नुपर्ने हुन्छ । आचार्य भन्छन्, ‘कुनै पनि सर्जकले कालजयी गीत लेख्न सक्यो भने गायकमात्रै होइन, समयले गीतकारको पनि खोजी गर्न थाल्छ । गीतकार पर्दा पछाडि रहने विडम्बना त छ नै तर हामीले बढी ध्यान दिने त गीतको शब्दलाई नै हो ।’

‘म गीत लेख्दा कहिले आनन्दमा लेख्दिनँ । गीत बेचैनीमा जन्मिन्छ, छटपटीमा जन्मिन्छ, गीत आँसुबीच निस्कन्छ,’ उनले भने, ‘अत्यन्तै प्रसव वेदनापछि जन्मेको सन्तानजत्तिकै हो गीत । तर यतिबेला हामी त्यो गीत मैले लेखेको हो, मेरो नाम लिइदिनुस् न भन्ने अवस्थामा छौं ।’

टिकटक र युट्युबका कारण अहिलेका गीत भाइरल केन्द्रित हुन थालेको उनको बुझाइ छ । ‘अब त बुस्टको जमाना आयो, सामाजिक सञ्जालमा विज्ञापनकै भरमा गीत चलाउन थालियो,’ उनी भन्छन्, ‘यसले गाह्रो अवस्था त सिर्जना भएको छ । भाइरलको भर हुन्न, सर्जक आफैं सचेत हुन जरुरी छ ।’

‘कमर्सियल बन्ने लोभमा आफ्नो क्वालिटीमा सर्जकले ध्यान नपु-याएको देखिन्छ,’ उनी भन्छन्, ‘कसैको थिममा गीतकारले आफ्नो हाइट पनि मिसाइदिनुप-यो नि ।’

भिडियो बुस्ट गरेर चर्चामा आउनैपर्छ भन्ने मान्यता नभएकाले आफूले शब्द खेलाउनमै बढी ध्यान दिइरहेको आचार्य बताउँछन् । भर्खरै उनको ‘आमा’ बोलको गीतको लिरिकल भिडियो पनि सार्वजनिक भएको छ । परदेशमा वैभवपूर्ण जीवन बिताएको एक युवक आमा र आफ्नै माटो सम्झिएर स्वदेश फर्किएको सन्देश गीतमा छ । ‘म गीत लेख्दा कहिले आनन्दमा लेख्दिनँ । गीत बेचैनीमा जन्मिन्छ, छटपटीमा जन्मिन्छ, गीत आँसुबीच निस्कन्छ,’ उनले भने, ‘अत्यन्तै प्रसव वेदनापछि जन्मेको सन्तानजत्तिकै हो गीत । तर यतिबेला हामी त्यो गीत मैले लेखेको हो, मेरो नाम लिइदिनुस् न भन्ने अवस्थामा छौं ।’

‘मुद्दा विचाराधीन भएकाले धेरै बोल्न मिल्दैन,’ उनले भने, ‘तर हामी अभियानमा उत्रिइसक्यौं, यो केसमात्रै होइन अब हजारौं गीत अनधिकृत रूपमा बिना अनुमति बिक्री गर्ने कम्पनीविरुद्ध सर्जकले पाइला चालिसकेको अवस्था छ ।’

गीतकार उपचार कोष

गीतकार भएर बाँचिरहँदा उसमा नैतिक र आर्थिक अधिकार नै नभएको उनी बताउँछन् । यही पीडाबोधबाट गीतकार उपचार कोषका लागि उनले पहल पनि गरेका थिए । गत पुसमा भएको गीतकार संघ नेपालको पाँचौं महाधिवेशनबाट सचिव निर्वाचित भएलगत्तै उनकै प्रस्तावमा कोष स्थापना गर्ने निर्णय भयो । उनका अनुसार हालसम्म कोषमा करिब तीन लाख रकम जुटिसकेको छ । ‘गीतकार कुनै बेला बिरामी प-यो र उपचार गर्न सकेन भने कोषले सहयोग जुटाउँछ,’ उनले भने ।

हाल उनी प्रतिलिपि अधिकारको वकालतमा पनि उत्तिकै सक्रिय छन् । गायक प्रमोद खरेल र एक म्युजिक कम्पनीबीचको प्रतिलिपि अधिकारसम्बधी मुद्दा किनारा लगाउन उनीसमेत लागिपरेका छन् । ‘मुद्दा विचाराधीन भएकाले धेरै बोल्न मिल्दैन,’ उनले भने, ‘तर हामी अभियानमा उत्रिइसक्यौं, यो केसमात्रै होइन अब हजारौं गीत अनधिकृत रूपमा बिना अनुमति बिक्री गर्ने कम्पनीविरुद्ध सर्जकले पाइला चालिसकेको अवस्था छ ।’