यस्तो छ, महको महिमा

मौरी पालन कृषिक्षेत्रको सवैभन्दा उत्तम पेशा हो । जन्मदेखि मृत्युसम्मका सबैजसो कर्ममा महको आवश्यकता पर्छ । विश्वमा नभइनहुने किरा प्रजाती हो, मौरी । यो नहुने हो भने मानव जातीनै नष्ट पनि हुनसक्छ ।

यस्तै गौरवको पेशामा २०४८ सालदेखि छु । र, संस्थागत रुपमा धौलागिरी एग्रिकल्चरको नामबाट व्यवसाय शुरु भएको पनि १२ वर्ष पूरा भएको छ । हामीसँग अहिले ६ सय ५७ वटा घार छन् । अर्को वर्ष १ हजार पुर्‍याउने लक्ष्य छ । र, धौलागिरीले दुईवटा ब्राण्ड बजारमा ल्याएको छ । पहिलो हो, रविना र दोस्रो हो, धौलागिरी हनी ।

मौरी पालन अर्को अर्थमा पनि उत्तम पेशा हो । किनभने यसको व्यवसाय २० हजार रुपैयाँबाट शुरु गर्न सकिन्छ । १२ लाखसम्म लगानी गर्न सक्ने हो भने एकै वर्षमा लगानी उकास्न सकिन्छ ।

मौरी पालनका वारेमा कुरा गर्दा सामान्यतया सिजनमा १५ देखि १८ दिनसम्ममा चाका काड्न सकिन्छ । सिजन भनेको तोरी र चिउरी फुल्ने समयलाई बुझ्नु पर्छ । अर्थात असोज अन्तिम सातादेखि जेठसम्मको समय सिजन हो ।

मौरी पालन अर्को अर्थमा पनि उत्तम पेशा हो । किनभने यसको व्यवसाय २० हजार रुपैयाँबाट शुरु गर्न सकिन्छ । १२ लाखसम्म लगानी गर्न सक्ने हो भने एकै वर्षमा लगानी उकास्न सकिन्छ ।

एकपटक जमेपछि फेरि पग्लदैन भने त्यो अशुद्ध मह हो । त्यसमा चिनी मिसाएको छ भन्ने बुझ्नु पर्छ । चिनी मिसिएको मह केही गरेपनि पग्लदैन ।

यस्तो सजिलो र गौरवको पेशा भएपनि नेपालीहरु खासै आकर्षित छैनन् । नेपालमा उत्पादित महले मागको ३० देखि ३५ प्रतिशत मात्र धान्न सकेको छ ।

मौरीको जात अनुसार महको गुणस्तर फरक हुन्छ । त्यसैगरी सिजन र अफसिजनको महको स्वाद पनि फरक हुन्छ । अर्को कुरा कुन मह शुद्ध हो र कुन होइन भन्ने आम जिज्ञासा छ । सामान्यतया १३ डिग्रीभन्दा तल गएपछि जम्ने र फेरि तात्दै जाँदा पग्लने मह शुद्ध हो । एकपटक जमेपछि फेरि पग्लदैन भने त्यो अशुद्ध मह हो । त्यसमा चिनी मिसाएको छ भन्ने बुझ्नु पर्छ । चिनी मिसिएको मह केही गरेपनि पग्लदैन ।

सामान्यतया अशुद्ध मह भनेको चिनीको मिसावट नै हो । तर कतिपयले नबुझेर चिनी खुवाएर पालिएको मौरीबाट उत्पादित मह पनि अशुद्ध हुन्छ भन्छन् । त्यो गलत बुझाई हो । अफ सिजनमा मौरी चर्ने ठाऊँ हुँदैन । त्यसैले मौरीलाई जोगाउन उसलाई चिनी दिनु पर्छ । तर, त्यो मह काडिदैन ।

(धौलागिरी एग्रिकल्चरका निर्देशक धनलाल जैसीसँगको कुराकानीमा आधारित ।)