आज घटस्थापना: यसरी राख्नुहोस् जमरा, यस्तो छ जमराको महत्व ?

आजबाट बडा दशैं सुरु भएको छ । दशैंको पहिलो दिन आज घटस्थापना । माटो तथा गोबरले घर शुद्ध बनाएर जमरा बिजारोपण गरी नौ दिनसम्म विभिन्न नामले शक्तिको पूजा आराधना गरिन्छ ।

जमरा राख्ने यसको आफ्नै खास विधि, मन्त्र रहेको छ । दशैंका लागि जमरा राख्दा जौको बिउ अनिवार्य राख्नु पर्ने हुन्छ । यसका बाहेक आफ्नो संस्कृति अनुसार धान, माकै, गहुँको बिउ पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ । जमराको राख्ने स्थानमा कलशमा दियो बालेर पूजा गरिन्छ । जुन दियोमा विभिन्न देवीहरुको नाम लिएर पूजाआजा गरिन्छ । यसरी राखिएको जमरामा दिनदिनै जल अर्पण गरी पूजा गरिन्छ ।

यसरी उमारिएको जमरा दशमीका दिन टीका लगाउँदा जमरा राखिदिने चलन छ । घटस्थापनाको दिन राखेकोे जमरा टीका थाप्नेको टोपी भित्र, टाउकोमा कपालभित्र वा कानमा आशिर्वाद दिँदै राखिन्छ । जमरामा प्राकृतिक विभिन्न गुण हुने र यसका साथै नौ दिन पूजा गरिएकाले यो नौदेवीको पूजाको प्रसादको रुपमा पनि प्रयोग गरिन्छ । जमराको रंग पहेलो हुन्छ, पहेलो रंग शक्ति र शान्तिको प्रतिक मानिन्छ ।

कसरी राख्ने जमरा :
– जमरा उमार्नका लागि शुद्ध र अध्यारो ठाउँको बनाउनुहोस् ।
– जौ, गहुँ, धान, माकैको बिउ लिनुहोस् ।
– सबैभन्दा पहिला जौंको बिजलाई एक भाँडामा आठ देखि दश घण्टासम्म पानीमा भिजाएर राख्नुहोस् ।
– अब कुनै गमला वा टपरीमा थोरै माटो राख्नुहोस् ।
– टपरी वा गमलामा तपाईँले छनौट गर्नु भएको बिउ राख्नुहोस् ।
– टपारी वा गमलालाई अध्याँरो कोठामा राख्नुहोस् ।
– हरेक दिन पानी हाल्नुपर्छ । यसलाई घामको सोझो सम्पर्कमा राख्नु हुँदैन ।

(विष्णुप्रसाद पोखरेलसँग गरिएको कुराकानीमा आधारित, उनी वेद विद्याश्रमका प्राचार्य हुन्)